Twórczość i kreatywność znalazły się na szczycie listy kompetencji przyszłości jakie wskazano podczas Forum Ekonomicznego w Davos już w 2016 roku. Niestety wiele organizacji wciąż traktuje trening kreatywnego myślenia z przymrużeniem oka, przypisując go głównie branżom kreatywnym. Nic bardziej mylnego, bowiem kreatywność rozumiana jako “zdolność do generowania nowych, oryginalnych i wartościowych pomysłów lub rozwiązań” (Edward Nęcka) wspomagać może różne działy czy branże. Umiejętność patrzenia na problemy z różnych perspektyw i szukanie nieoczywistych rozwiązań w biznesie oznacza bowiem szybszą adaptację do zmian czy trafniejszą odpowiedź na potrzeby swoich klientów.
Trening kreatywnego myślenia staje się więc kluczowym elementem strategii rozwoju każdej nowoczesnej organizacji.
Co to jest trening myślenia twórczego?
Trening kreatywnego myślenia to proces rozwijania umiejętności twórczego myślenia, które polega na generowaniu nowych, oryginalnych i wartościowych pomysłów. Monika Just, doświadczona trenerka twórczości w Kompetea, podkreśla: „Chodzi o to, żeby mózg patrzył na problem z perspektywy wyzwania, a nie trudności, przeszkody czy obowiązku. Trening myślenia twórczego to dokopywanie się do własnego wewnętrznego dziecka, kiedy z niczego potrafiliśmy zrobić COŚ”.
Myślenie dywergencyjne i konwergencyjne – dwa oblicza kreatywności
Myślenie dywergencyjne i myślenie konwergencyjne to dwa różne podejścia do rozwiązywania problemów, które odgrywają kluczowe role w procesie kreatywnym. Różnią się one zarówno celami, jak i sposobami działania. Myślenie dywergencyjne pozwala na swobodne generowanie różnorodnych pomysłów, rozwiązań, często bez oceniania ich na wczesnym etapie. To moment, w którym uwalniamy wyobraźnię i tworzymy liczne, nawet najbardziej nietypowe czy nierealistyczne koncepcje.
Z kolei myślenie konwergencyjne polega na analizie, selekcji i ocenie wygenerowanych wcześniej pomysłów, aby wybrać te, które są najbardziej wartościowe i możliwe do zrealizowania. Jest to proces skupiony na zawężaniu opcji i dążeniu do konkretnego rozwiązania problemu. Myślenie konwergencyjne jest kluczowe na późniejszych etapach procesu twórczego, kiedy trzeba wybrać najlepsze rozwiązanie spośród wielu propozycji.
Techniki kreatywnego myślenia w praktyce
Aby skutecznie rozwijać twórcze myślenie w biznesie, warto wykorzystać sprawdzone techniki twórczego myślenia. Oto kilka z nich, które najczęściej opracowujemy z uczestnikami naszych szkoleń:
- Metoda sześciu kapeluszy (6 kapeluszy de bono) to popularna technika opracowana przez Edwarda de Bono, która polega na przyjęciu różnych perspektyw podczas analizy problemu. Nazwy kapeluszy i ich kolory reprezentują odmienne sposoby myślenia – od faktów i danych (biały kapelusz), przez emocje (czerwony kapelusz), po analizę zagrożeń (czarny kapelusz) i kreatywne pomysły (zielony kapelusz). Metoda sześciu kapeluszy pozwala na kompleksowe podejście do problemu, uwzględniając różne aspekty i perspektywy.
- Zalety wady interesujące (ZWI) to technika, która polega na aktywnym poszukiwaniu najpierw zalet i ignorowaniu wad, a następnie na wyszukiwaniu samych wad bez zwracania uwagi na zalety i oryginalne właściwości pomysłu, a na końcu dopiero na zbieraniu punktów, które wzbudzają wśród ewaluatorów zainteresowanie i budzą ciekawość. E. de Bono (autor techniki) poleca stosowanie narzędzia ZWI nie wtedy, gdy uczestnicy sesji wahają się lub mają problem z podjęciem decyzji, ale przede wszystkim wtedy, kiedy są pewni słuszności własnej opinii. Dzięki temu rozwija się świadomość złożoności danego problemu oraz wzrasta prawdopodobieństwo, że rozwiązanie problemu będzie optymalne.
Burza mózgów (ang. brainstorming) to popularna technika generowania pomysłów, polegająca na swobodnym zgłaszaniu przez uczestników różnorodnych koncepcji w celu rozwiązania określonego problemu. Celem tej metody jest wygenerowanie jak największej liczby pomysłów w krótkim czasie, bez ich natychmiastowego oceniania czy krytyki. Istnieje wiele jej odmian – indywidualna, grupowa, stop and go, która uwzględnia krótkie przerwy inkubacyjne, czy brainwriting 635, przydatna szczególnie wtedy gdy chcemy ograniczyć “gadulstwo” uczestników. - Technika przypadkowego słowa/ obrazka to technika heurystyczna stosowana przez jednostki lub grupy poszukujące nowych pomysłów rozwiązań poprzez gromadzenie nietypowych skojarzeń i traktowanie ich jako odskoczni od nowych pomysłów. Polega na przejrzystym zapisaniu problemu i poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie problemowe z wykorzystaniem przypadkowych słów pochodzących ze słownika, kart obrazowych lub kostek ,,Story Cubes”
Bariery kreatywnego myślenia: co powstrzymuje naszą kreatywność?
Jedną z najczęstszych barier kreatywnego myślenia jest strach przed porażką. Obawa, że nasz pomysł zostanie odrzucony, skrytykowany lub po prostu się nie sprawdzi, może powstrzymywać nas przed podejmowaniem ryzyka i eksperymentowaniem. Ten lęk może blokować naszą wyobraźnię, ograniczając liczbę nowych, odważnych pomysłów. Podobnie jak brak zaufania do własnych pomysłów. Niska samoocena i brak wiary we własne możliwości mogą prowadzić do autocenzury i rezygnacji z dzielenia się swoimi ideami, nawet jeśli są one wartościowe i innowacyjne. Podobnie jak zbyt wczesna lub nadmierna krytyka, zarówno ze strony innych, jak i samego siebie. Krytyczne myślenie jest ważne, ale w fazie generowania pomysłów powinno ustąpić miejsca otwartości i akceptacji. Zbyt szybkie ocenianie pomysłów może zablokować przepływ twórczej energii i ograniczyć liczbę generowanych rozwiązań. Realną przeszkodą dla kreatywności jest presja czasu, kiedy mamy mniej przestrzeni na refleksję, eksplorację i eksperymentowanie, częściej sięgamy po sprawdzone, schematyczne rozwiązania, zamiast tworzyć coś nowego.
Jak przełamać bariery kreatywnego myślenia?
Przełamanie tych barier wymaga świadomego wysiłku i zmian w podejściu do myślenia, zarówno ze strony samych pracowników jak i organizacji. “Zdolność do myślenia twórczego jest bowiem naturalnym aspektem funkcjonowania ludzkiego umysłu, pod warunkiem że ma on zapewnione odpowiednie przygotowanie koncepcyjne i warunki sprzyjające rodzeniu się nowych idei. ” – podsumowuje Monika Just.
Czemu inwestycja w kreatywność jest ważna?
Kursy kreatywności, treningi myślenia twórczego i regularne ćwiczenie technik kreatywnego myślenia to nie tylko moda, ale rzeczywista inwestycja, która przynosi wymierne korzyści. Organizacje, które inwestują w rozwój twórczego myślenia, zyskują nie tylko lepsze pomysły, ale także większe zaangażowanie pracowników i poprawę efektywności działań.
Doskonalenie kompetencji miękkich, zwłaszcza kreatywności, przygotuje przyszłych pracowników do skutecznego działania i tworzenia innowacyjnych rozwiązań, bez względu na postępujący rozwój technologii, zmiany demograficzne czy ewoluujące potrzeby konsumentów.